HPV: Co to jest i jak się przed nim uchronić?

Wirus brodawczaka ludzkiego, czyli HPV (Human Papillomavirus), to drobnoustrój wywołujący wiele pytań i obaw. Co to dokładnie jest? HPV to mały wirus DNA z rodziny papillomawirusów. Jego genom ma ok. 8000 par zasad. Znamy ponad 200 typów HPV. Część z nich nie powoduje groźnych zmian, ale inne mogą prowadzić do poważnych chorób, w tym do nowotworów. Zakażenie jest bardzo częste – szacuje się, że duża część ludzi zetknie się z HPV w ciągu życia, a co roku na świecie pojawia się około 300 milionów nowych infekcji. Wiele osób nie wie o zakażeniu, bo zwykle przebiega ono bez objawów i ustępuje samo w ciągu kilku lat.

U części zakażonych HPV może jednak wywołać choroby – od łagodnych zmian skórnych po nowotwory złośliwe. Dlatego warto wiedzieć, czym jest HPV, jak się przenosi, jakie daje objawy i jak można się przed nim chronić. W tym tekście wyjaśniamy najważniejsze informacje o tym bardzo częstym, a często bagatelizowanym wirusie.

HPV co to jest?

Czym jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)?

HPV to wirus z grupy Papillomavirus, bardzo powszechny wśród ludzi. To wirus DNA, czyli jego materiałem genetycznym jest kwas deoksyrybonukleinowy. Różne typy HPV mają odmienne cechy, a nauka wyodrębniła ich ponad 200. Jedynym rezerwuarem jest człowiek – wirus nie przenosi się ze zwierząt.

Nazwa „brodawczak” kojarzy się z kurzajkami, ale HPV może powodować wiele różnych chorób. Należą do nich brodawki na skórze, kłykciny kończyste, a także nowotwory, m.in. szyjki macicy, odbytu czy części jamy ustnej i gardła. Ryzyko kontaktu z wirusem w ciągu życia jest bardzo duże, a sposób przenoszenia sprawia, że to jedna z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową.

Jak wygląda budowa HPV?

HPV to niewielki wirus DNA. Jego genom ma ok. 8000 par zasad i zawiera geny wczesne (E) oraz późne (L). Geny późne L1 i L2 kodują białka otoczki, czyli zewnętrzną „skorupę” wirusa. To właśnie te białka są celem szczepionek, bo pobudzają wytwarzanie ochronnych przeciwciał.

Geny wczesne E1 i E2 biorą udział w powielaniu DNA wirusa. Z kolei białka E5, E6 i E7 nazywane onkoproteinami mogą sprzyjać rozwojowi zmian nowotworowych. Białko E4 pomaga wirusowi oddziaływać na keratyny, co prowadzi do powstawania brodawek na skórze i błonach śluzowych. Znajomość budowy wirusa ułatwia opracowanie metod wykrywania, leczenia i zapobiegania zakażeniom HPV.

Jakie są najważniejsze fakty o HPV?

• Ryzyko zakażenia HPV w ciągu życia jest bardzo duże.
• Rocznie pojawia się ok. 300 milionów nowych zakażeń na świecie.
• HPV przenosi się przez osoby każdej płci.
• Większość zakażeń nie daje objawów i znika samoistnie.
• U większości osób odporność usuwa wirusa w ciągu kilku lat.
• U kilku-kilkunastu procent zakażonych rozwijają się choroby, także nowotwory.
• Genotypy anogenitalne HPV to najczęstsze infekcje przenoszone drogą płciową.
• HPV może powodować zarówno łagodne zmiany (np. kłykciny), jak i raka szyjki macicy.
• Choć HPV szerzy się głównie przez kontakty seksualne, nie klasyfikuje się go wyłącznie jako chorobę weneryczną.
• W Polsce szczepionki są bezpłatne dla dziewcząt i chłopców w wieku 9-14 lat.
• Szczepienia przeciw HPV chronią przed nowotworami.

Typy wirusa HPV i ich znaczenie

HPV to grupa ponad 200 typów. Skutki zakażenia są różne – od niegroźnych brodawek po nowotwory. Kluczowy podział dotyczy ryzyka onkologicznego: typy niskiego i wysokiego ryzyka.

Rozróżnienie typów pomaga dobrać właściwą diagnostykę, profilaktykę i leczenie. Nie każdy typ jest równie niebezpieczny. Nawet typy niskiego ryzyka, choć nie zagrażają życiu, mogą wymagać terapii.

Typy niskiego ryzyka

Typy niskiego ryzyka zwykle nie prowadzą do raka. Najczęściej powodują łagodne zmiany skóry i błon śluzowych. Do tej grupy należą m.in. HPV 1 i 2, które odpowiadają za kurzajki na dłoniach i stopach. Kurzajki to małe, twarde, chropowate guzki; odmiany podeszwowe mogą być bolesne przy chodzeniu.

Typy przenoszone drogą płciową, takie jak 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 72 i 82, wywołują kłykciny kończyste (brodawki płciowe). To miękkie, często kalafiorowate zmiany w okolicy narządów płciowych i odbytu. U kobiet występują na wargach sromowych, w kroczu, okolicy odbytu, przedsionku i w pochwie; u mężczyzn na żołędzi, pod napletkiem, w cewce moczowej i w okolicy odbytu. Kłykciny nie są rakiem, ale leczenie bywa trudne i często dochodzi do nawrotów; u mężczyzn powikłaniem może być stulejka. Typy niskiego ryzyka mogą też powodować nawracającą brodawczakowatość krtani, rzadką i uciążliwą chorobę u dzieci i młodych dorosłych, groźną z powodu możliwego zarośnięcia dróg oddechowych.

Typy wysokiego ryzyka (onkogenne)

Typy wysokiego ryzyka mogą prowadzić do zmian nowotworowych. Najważniejsze to HPV 16 i 18 – odpowiadają za ok. 70% przypadków raka szyjki macicy. Do tej grupy należą też m.in. 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66 i 68. Część z nich bywa zaliczana do ryzyka umiarkowanego, ale nadal wiąże się z istotnym zagrożeniem.

Te typy potrafią wbudować swoje DNA w genom komórki. Prowadzi to do zaburzeń cyklu komórkowego. Białko E6 usuwa p53 (strażnika uszkodzeń DNA), a E7 blokuje białko Rb (hamulec podziałów komórkowych). W efekcie komórki dzielą się za szybko i gorzej naprawiają uszkodzenia, co sprzyja zmianom przedrakowym i rakowi. Przetrwałe zakażenia po 26. roku życia zdarzają się częściej i są główną przyczyną raka szyjki macicy. HPV wysokiego ryzyka wywołuje też: raka odbytu (ok. 90% przypadków), pochwy i sromu (od ok. 15% do nawet 100% w zależności od lokalizacji), prącia (ok. 30%) oraz część raków głowy i szyi (jama ustna, nasada języka, migdałek, gardło).

Jak przenosi się wirus HPV?

HPV przenosi się łatwo. Do zakażenia nie jest potrzebny kontakt z krwią. Wystarczy kontakt skóry lub błon śluzowych z zakażonym miejscem. To dlatego infekcja jest tak częsta i często niezauważana.

Chociaż najczęściej myślimy o kontaktach seksualnych, istnieją także inne, rzadsze drogi przeniesienia. Zakażenie może nastąpić nawet wtedy, gdy nosiciel nie ma żadnych objawów.

Jakie są drogi zakażenia HPV?

Główną drogą są kontakty seksualne: waginalne, analne i oralne. Wirus przenosi się przez kontakt skóra-skóra lub błona-błona, zwłaszcza przy mikro-urazach. Do zakażenia nie jest konieczny pełny stosunek – wystarczy bliski kontakt z zakażoną skórą lub śluzówką.

Rzadziej możliwe jest przeniesienie przez ślinę lub krew. Wirus potrafi krótko przetrwać na powierzchniach, ale zakażenia w ten sposób są sporadyczne. W miejscach publicznych, jak baseny czy sauny, ryzyko jest niskie i dotyczy głównie typów skórnych – i tak potrzeba bezpośredniego kontaktu z zakażoną powierzchnią.

HPV a współżycie seksualne

Współżycie jest najczęstszą drogą przenoszenia HPV, szczególnie typów anogenitalnych. Do zakażenia dochodzi podczas kontaktu skóry i błon śluzowych – pełny stosunek nie jest wymagany.

Ryzyko można zmniejszyć przez ograniczenie liczby partnerów i używanie prezerwatyw. Prezerwatywa nie daje jednak pełnej ochrony, bo wirus bywa obecny także na skórze nieosłoniętej. Zakażenie bez objawów nadal może zakazić partnera.

Czy można zarazić się HPV podczas porodu?

Tak. Wirus może przenieść się z matki na dziecko w czasie porodu, zarówno siłami natury, jak i przy cięciu cesarskim. Do zakażenia może dojść podczas przechodzenia przez kanał rodny. HPV nie przechodzi przez łożysko, więc nie zakaża płodu w trakcie ciąży.

Nawet jeśli dojdzie do zakażenia noworodka, jego odporność zwykle usuwa wirusa. Rzadkim powikłaniem jest brodawczak w krtani. Z tego powodu w ciąży warto wykonać badania przesiewowe w kierunku HPV i skonsultować się z ginekologiem co do planu prowadzenia ciąży i ewentualnego leczenia.

Najczęstsze pytania dotyczące HPV

Wokół HPV krąży wiele mitów. Pytania o drogi zakażenia, czynniki ryzyka i wpływ na ciążę są istotne, bo dotyczą zdrowia intymnego. Rzetelne informacje pomagają podejmować dobre decyzje.

Trzeba pamiętać, że HPV to nie tylko kwestia „chorób przenoszonych płciowo”. Zakażenie nie zawsze oznacza problemy, ale warto znać czynniki, które zwiększają ryzyko i powikłania, by mądrze dbać o zdrowie.

Czy HPV można przenieść przez kontakt domowy lub przedmioty?

HPV jest dość odporny i może przetrwać krótko poza organizmem. Teoretycznie możliwe jest zakażenie przez wspólne przedmioty lub w miejscach publicznych (np. baseny, sauny, ręczniki), co dotyczy głównie kurzajek i brodawek stóp.

W praktyce przeniesienie typów narządów płciowych poza bezpośrednim kontaktem skóra-skóra lub błona-błona jest bardzo rzadkie. W infekcjach genitalnych kontakty seksualne są główną drogą. Dbanie o higienę ma sens, ale ryzyko zakażenia typami onkogennymi przez przedmioty domowe jest minimalne.

Jakie są czynniki ryzyka zakażenia HPV?

Ryzyko zakażenia i przetrwania wirusa rośnie przy:

• Wczesnym rozpoczęciu współżycia: Młoda śluzówka łatwiej ulega mikrourazom i ułatwia wnikanie wirusa.
• Wielu partnerach seksualnych: Więcej okazji do kontaktu z wirusem, zwłaszcza bez stałych zabezpieczeń.
• Niestosowaniu prezerwatyw lub nieregularnym używaniu: Prezerwatywa zmniejsza ryzyko, ale nie chroni całkowicie.
• Paleniu tytoniu: Dym osłabia miejscową odporność śluzówek.
• Osłabionej odporności: Np. w HIV, przy lekach immunosupresyjnych lub przewlekłych chorobach.
• Innych infekcjach przenoszonych płciowo: Np. chlamydii czy rzeżączce.
• Czynnikach hormonalnych i reprodukcyjnych: Długotrwałe doustne środki antykoncepcyjne, liczne ciąże.

Znajomość tych czynników pomaga lepiej dbać o profilaktykę i planować badania kontrolne.

HPV a ciąża – na co zwrócić uwagę?

Zakażenie HPV w ciąży zwykle nie stanowi zagrożenia dla dziecka. Wirus nie przenika do płodu przez łożysko. Jeśli dojdzie do zakażenia okołoporodowego, odporność noworodka zazwyczaj radzi sobie z wirusem.

Ciąża może nasilać objawy infekcji z powodu zmian hormonalnych i obniżonej odporności. Kłykciny mogą się powiększać. Zwykle leczenie odkłada się do porodu, chyba że zmiany bardzo przeszkadzają lub mogą utrudnić poród. Na początku ciąży ginekolog często zleca badania przesiewowe, by ocenić, czy HPV może wpłynąć na prowadzenie ciąży. Uśpione zakażenie może się w tym czasie uaktywnić, a ryzyko nowych zakażeń jest nieco większe.

Objawy zakażenia HPV

HPV często nie daje żadnych objawów. To sprzyja rozprzestrzenianiu się wirusa. Jeśli symptomy się pojawiają, mogą być łagodne lub poważniejsze – zależy to od typu wirusa i odporności danej osoby.

Dobrze znać możliwe oznaki zakażenia, także te mało oczywiste. Objawy mogą wystąpić po wielu latach od zakażenia, co utrudnia powiązanie ich z HPV.

Jakie są najczęstsze objawy zakażenia HPV?

HPV wywołuje głównie zmiany na skórze i błonach śluzowych:

• Brodawki zwykłe (kurzajki): Małe, szorstkie, bezbolesne guzki, zwykle na dłoniach, ale też w innych miejscach.
• Brodawki płaskie: Gładkie, drobne zmiany, np. na nogach u kobiet i na twarzy u dzieci.
• Brodawki podeszwowe: Twarde, ziarniste zmiany na stopach, często bolesne przy chodzeniu; bez linii papilarnych, z czarnymi punkcikami.
• Kłykciny kończyste: Kalafiorowate, miękkie brodawki w okolicy narządów płciowych i odbytu.
• Brodawki w jamie ustnej i gardle: Niewielkie guzki na języku, podniebieniu, dziąsłach, policzkach; czasem brodawczak krtani z chrypką i trudnościami w połykaniu.
• Zmiany w okolicy odbytu: Kłykciny, czasem zmiany przedrakowe i rak; mogą pojawić się świąd, pieczenie, krwawienie.

Zwykle kłykciny i brodawki nie towarzyszą typom wysokiego ryzyka, ale istnieją wyjątki (np. dysplazja Lewandowsky’ego i Lutza, guz Buschkego-Löwensteina), gdzie ryzyko złośliwości jest większe.

Objawy HPV u kobiet

U wielu kobiet zakażenie przebiega bez objawów. Jeśli występują, to są to brodawki skóry i kłykciny kończyste. U kobiet kłykciny pojawiają się na wargach sromowych, w pochwie, przedsionku, w kroczu i przy odbycie. Są uciążliwe i często nawracają.

Szczególnie ważne są zmiany przedrakowe na szyjce macicy. Widać je tylko w badaniach (np. cytologii). Najczęściej łączą się z typami 16 i 18. Od zakażenia do raka może minąć nawet kilkanaście lat, dlatego regularna cytologia ma duże znaczenie. Przy rozległych zmianach mogą wystąpić trudności z oddawaniem moczu lub stolca, ból przy współżyciu, a przy zajęciu krtani – chrypka. HPV może też prowadzić do raka sromu, pochwy i odbytu.

Objawy HPV u mężczyzn

U mężczyzn zakażenie również często nie daje objawów przez lata. Najczęstsze są brodawki na prąciu i kłykciny kończyste w okolicy narządów płciowych i odbytu. Mogą mieć różny wygląd – od drobnych guzków po większe, wypukłe zmiany. Zdarzają się stany zapalne i zgrubienia skóry.

HPV u mężczyzn może prowadzić do raka jamy ustnej, gardła, prącia i odbytu. Rak prącia występuje zwykle po 60. roku życia, więc skutki zakażenia mogą ujawnić się po wielu latach. Zakażenia są najczęstsze u mężczyzn 18-39 lat, ale dotyczą wszystkich aktywnych seksualnie. Wczesne wykrycie (testy HPV) pomaga zapobiegać powikłaniom.

Czy HPV zawsze powoduje objawy?

Nie. Większość zakażeń przebiega bezobjawowo i znika sama. W tym czasie wirus może być w stanie uśpienia. Problemem są infekcje utrwalone, zwłaszcza typami wysokiego ryzyka – po latach mogą dać zmiany przedrakowe i raka, często bez wczesnych sygnałów ostrzegawczych. Dlatego warto robić badania przesiewowe, nawet przy braku dolegliwości.

Jak przebiega zakażenie HPV?

Poznanie przebiegu zakażenia pomaga ocenić ryzyko i dobrać profilaktykę. HPV może długo pozostawać bezobjawowy, co sprzyja cichemu szerzeniu się. Wiele infekcji mija samo, ale część może mieć poważne skutki.

Na przebieg wpływa typ wirusa, siła odporności i inne czynniki ryzyka. Czas od zakażenia do objawów jest bardzo różny, co utrudnia rozpoznanie i leczenie.

Przebieg infekcji HPV

Wirus wnika do głębszych warstw naskórka i tam się mnoży. Okres wylęgania wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Po zakażeniu wirus może pozostać w stanie uśpienia przez lata. U większości osób odporność usuwa zakażenie w ciągu kilku lat.

U kilku-kilkunastu procent infekcja się utrwala. Jeśli trwa ponad 24 miesiące (zwłaszcza przy typach wysokiego ryzyka), rośnie ryzyko zmian przedrakowych i raka. Zagrożenie jest większe u osób z obniżoną odpornością. Osoba bez objawów nadal może zakażać innych.

Czy zakażenia HPV można wyleczyć samoistnie?

Tak. W wielu przypadkach organizm eliminuje HPV sam, zwykle w ciągu około dwóch lat. Zakażenie nie zostawia trwałej odporności – można zakazić się ponownie tym samym lub innym typem.

U części osób infekcja trwa dłużej. Przy typach wysokiego ryzyka zwiększa to szansę na zmiany przedrakowe i nowotwory. Dlatego warto dbać o profilaktykę i badania kontrolne.

HPV a nowotwory

HPV kojarzy się przede wszystkim z rakiem szyjki macicy, ale jego rola jest szersza i dotyczy też innych nowotworów u kobiet i mężczyzn. Niektóre typy wirusa potrafią zmieniać zachowanie komórek w taki sposób, że z czasem rozwija się rak.

Świadomość tego związku pomaga we wczesnym wykryciu i zapobieganiu. Wiele nowotworów jest wyleczalnych, jeśli wykryje się je wcześnie.

Jaki jest związek HPV z nowotworami?

Typy wysokiego ryzyka (np. 16 i 18) wbudowują się w DNA komórek i zaburzają ich podziały. Onkoproteiny E6 i E7 blokują białka kontrolujące wzrost komórek (p53 i Rb). To może prowadzić do zmian przedrakowych, a później do raka.

Na świecie ok. 690 tysięcy nowotworów rocznie wiąże się z HPV, w Polsce ponad 3 tysiące. HPV odpowiada nie tylko za raka szyjki macicy, ale też za część raków pochwy, sromu, odbytu, prącia oraz głowy i szyi. Dlatego tak ważne są szczepienia i badania przesiewowe.

Nowotwory ginekologiczne wywołane przez HPV

U kobiet HPV jest głównym czynnikiem raka szyjki macicy – niemal każdy przypadek łączy się z infekcją typami wysokiego ryzyka, głównie 16 i 18. Rozwój trwa wiele lat i poprzedza go etap stanów przedrakowych możliwych do wykrycia w cytologii lub testach HPV.

Inne nowotwory związane z HPV u kobiet:

• Rak pochwy: HPV odpowiada za większość zmian przedrakowych i raków pochwy (ok. 64-100%).
• Rak sromu: Około 15-30% przypadków wiąże się z HPV.
• Rak odbytu: Około 90% przypadków wynika z zakażenia HPV.

W Polsce rak szyjki macicy to duży problem zdrowia publicznego – codziennie umiera z jego powodu kilka kobiet. Regularna cytologia, testy HPV i szczepienia mają ogromne znaczenie.

Rak szyjki macicy i inne nowotwory związane z HPV

Rak szyjki macicy jest jednym z najczęstszych u kobiet i prawie zawsze wynika z zakażenia HPV (głównie 16 i 18). Rozwija się powoli, co daje czas na wykrycie i leczenie stanów przedrakowych. Wczesne stadia są bardzo dobrze rokujące. Po 25. roku życia warto regularnie wykonywać cytologię, a coraz częściej także test HPV.

Inne nowotwory związane z HPV:

• Rak odbytu: Około 90% przypadków.
• Rak prącia: Około 30% przypadków, zwykle po 60. roku życia.
• Nowotwory głowy i szyi: Część raków jamy ustnej, nosogardzieli, nasady języka, migdałka i gardła wiąże się z HPV. Oprócz HPV ważne są też palenie i alkohol.

Szczepienia i badania przesiewowe to najskuteczniejszy sposób na zmniejszenie liczby tych nowotworów.

Diagnostyka: jak wykryć zakażenie HPV?

Wykrywanie HPV ma duże znaczenie, bo większość zakażeń przebiega bezobjawowo. Nowoczesne testy pozwalają potwierdzić obecność wirusa i określić jego typ, co pomaga zaplanować dalsze kroki.

Wyniki trzeba interpretować z uwzględnieniem typu wirusa i wieku pacjenta. Wynik dodatni nie oznacza od razu raka, a ujemny nie zwalnia z profilaktyki.

Jak wygląda test na HPV?

To test molekularny wykrywający DNA wirusa i jego typ. Materiał pobiera się wymazem z miejsc narażonych na zakażenie. U kobiet najczęściej z szyjki macicy (zwykle razem z cytologią). U mężczyzn i w innych lokalizacjach – z prącia, odbytu lub gardła.

W laboratorium wykonuje się PCR – czułą metodę wykrywania DNA wirusa i identyfikacji typu. Dostępne testy wykrywają nawet do 28 typów (wysokiego i niskiego ryzyka). Szeroki panel lepiej ocenia ryzyko. Badanie warto wykonać profilaktycznie u aktywnych seksualnie kobiet po 30. roku życia, osób z grup ryzyka, przy nieprawidłowej cytologii (ASC-US) oraz przy nawracających stanach zapalnych układu moczowo-płciowego. Rzadziej bada się przeciwciała we krwi.

HPV dodatni i HPV ujemny – interpretacja wyników

Wynik HPV dodatni: Oznacza wykrycie DNA wirusa. Gdy wykryto typy wysokiego ryzyka (szczególnie 16 lub 18), u kobiet zaleca się kolposkopię (oglądanie szyjki w powiększeniu) i dalszą diagnostykę. Gdy wykryto typy niskiego ryzyka, zwykle wystarczy kontrola za ok. rok. Dodatni wynik nie jest równoznaczny z nowotworem, ale wymaga czujności.

Wynik HPV ujemny: Brak wykrywalnego wirusa. Ryzyko zmian przedrakowych jest niskie. Kolejne badanie zaleca się po ok. 5 latach (zwłaszcza po 35. r.ż.) lub zgodnie z lokalnymi zaleceniami. Nadal warto dbać o profilaktykę i rozważyć szczepienie w odpowiednim wieku.

Nawet przy ujemnym teście warto regularnie wykonywać cytologię – pomaga wychwycić stany zapalne i zmiany przedrakowe na szyjce macicy.

Szczepienia i profilaktyka przeciwko HPV

Najlepszą ochroną przed skutkami HPV są szczepienia, badania przesiewowe i bezpieczne zachowania seksualne. Wiele zakażeń ustępuje samo, ale część prowadzi do groźnych chorób, którym można zapobiegać.

Warto wiedzieć, kto powinien się szczepić, dlaczego ważne są programy dla dzieci i młodzieży oraz jak umówić się na szczepienie. To realny sposób na zmniejszenie liczby nowotworów związanych z HPV.

Kto powinien się zaszczepić przeciwko HPV?

Szczepienia są szczególnie zalecane dziewczętom i chłopcom przed rozpoczęciem współżycia. W Polsce szczepionka jest bezpłatna dla dzieci od 9. do 14. roku życia.

Szczepić mogą się też dorośli – nawet jeśli mieli już kontakty seksualne. Nawet po kontakcie z jednym typem szczepionka chroni przed innymi, w tym 16 i 18. Nowsze preparaty (np. Gardasil 9) obejmują więcej typów, także odpowiedzialnych za kłykciny. Najlepszą ochronę daje pełny schemat (zwykle 3 dawki), z odpornością utrzymującą się co najmniej 9 lat.

Szczepienia dla dzieci i młodzieży

Szczepienia w młodym wieku dają najwyższą skuteczność, bo organizm zwykle nie miał jeszcze kontaktu z wirusem. W Polsce dla dzieci 9-14 lat dostępne są bezpłatnie.

Szczepionka chroni przed typami odpowiedzialnymi za większość raków szyjki macicy (16 i 18), ale też przed częścią raków odbytu, prącia i głowy i szyi. Kraje z szerokimi programami szczepień obserwują wyraźny spadek zachorowań na choroby związane z HPV.

Jak zapisać się na szczepienie przeciwko HPV?

W Polsce dziecko można zapisać przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP) lub aplikację mojeIKP – wybierasz termin i placówkę online.

Można też zadzwonić bezpośrednio do przychodni realizującej program. Przed podaniem szczepionki odbywa się wizyta kwalifikacyjna. Dorośli zwykle kupują szczepionkę we własnym zakresie i umawiają wizytę w wybranej placówce.

Profilaktyka zakażeń HPV i nowotworów

Profilaktyka opiera się na trzech elementach:

• Szczepienia: Zwłaszcza u dzieci i młodzieży; najlepsza ochrona przed typami 16 i 18.
• Badania przesiewowe: U kobiet regularna cytologia (najlepiej co rok, minimum co 2-3 lata) i coraz częściej testy DNA HPV.
• Bezpieczne zachowania: Mniej partnerów seksualnych, korzystanie z prezerwatyw (zmniejszają ryzyko, choć nie eliminują go), dbanie o higienę.

Warto też wspierać odporność: nie palić, zdrowo jeść, być aktywnym fizycznie, wysypiać się i ograniczać stres. To ułatwia organizmowi kontrolę nad wirusem.

Leczenie zakażenia wirusem HPV

Czy można wyleczyć HPV? Nie ma leku, który usuwa wirusa z organizmu. Zazwyczaj to odporność radzi sobie z infekcją. Medycyna leczy przede wszystkim skutki zakażenia: brodawki, kłykciny oraz zmiany przedrakowe, by nie dopuścić do rozwoju raka.

Regularna kontrola i szybkie działanie przy nieprawidłowościach są kluczowe, bo pozwalają zatrzymać chorobę na wczesnym etapie.

Jakie są dostępne metody leczenia zakażenia HPV?

Leczenie zależy od rodzaju zmian:

• Brodawki skórne (kurzajki): Preparaty miejscowe (na receptę i bez), krioterapia (ciekły azot), elektrokoagulacja, laser, wycięcie chirurgiczne.
• Kłykciny kończyste: Maści miejscowe, krioterapia, laser, elektrokoagulacja, czasem wycięcie. Nawracają często, nawet u większości chorych.
• Zmiany przedrakowe: Konizacja szyjki macicy, zabieg LEEP (pętla elektryczna), ablacja laserowa – celem jest usunięcie nieprawidłowych komórek zanim rozwinie się rak.

Choć wirusa nie da się „wyczyścić” lekiem, skuteczne leczenie zmian i czujna profilaktyka znacznie zmniejszają ryzyko groźnych następstw i poprawiają jakość życia.

Czy HPV można całkowicie wyeliminować z organizmu?

Obecnie nie. Materiał genetyczny wirusa może pozostawać w komórkach w stanie uśpienia przez lata. U większości osób po pewnym czasie nie wykrywa się wirusa w testach, bo odporność hamuje jego aktywność. To jednak nie gwarantuje trwałej odporności – możliwe są ponowne zakażenia tym samym lub innym typem.

Dlatego tak ważne są szczepienia, regularne badania (cytologia, testy HPV) i leczenie zmian, jeśli się pojawią. Dzięki temu można znacząco zmniejszyć ryzyko nowotworów związanych z HPV.